του Ανδρέα Καπετανάκη
Αν μπορούσαμε να δούμε με περισσότερη διαύγεια, απαλλαγμένοι από ιδεολογικές φορτίσεις και φανφαρονισμούς, τον πραγματικό απολογισμό της Επανάστασης του 1821 κ της επακόλουθης ίδρυσης του Ελληνικού Κράτους, ίσως μετά λύπης μας συνειδητοποιούσαμε πως καλούμαστε να γιορτάσουμε τα 200 χρόνια μιας ολέθριας πολιτικής κηδείας.
Της κηδείας ενός μακρόχρονου πολεο-κεντρικού συστήματος που, μέσα από πολλές παραλλαγές, αδυναμίες και ασυνέχειες, κυριαρχούσε επί 23 περίπου αιώνες στον ελλαδικό χώρο (ο ιστορικός Νίκος Σβορώνος μας έχει πείσει για αυτό) και το οποίο σκεπάστηκε πάνω στην ταφόπλακα του νεοφερμένου κρατο-κεντρικού συστήματος του δυτικού καπιταλιστικού κόσμου.
Το αποθανόν πολεο-κεντρικό σύστημα είχε για προπύργιο του την πολιτική αυτονομία των πόλεων, η οποία αποτέλεσε ισχυρό ανάχωμα κάθε προσπάθειας συγκεντροποίησης της εξουσίας από το κράτος. Εκφράστηκε ιστορικά με την συγκρότηση της «πόλης» στην αρχαιότητα, τα «κοινά» του Ελληνιστικού και Ρωμαϊκού κόσμου, τις «συντεχνίες» και τις «κοινότητες» του Βυζαντίου και της Οθωμανοκρατίας. Για να δολοφονηθεί τελικά από την επιβολή ενός κρατο-κεντρικού μηχανισμού βαυαρικού τύπου, μετά την τελική επικράτηση των συμμάχων μας στην ναυμαχία του Ναυαρίνου το 1827 και την δολοφονία του Καποδίστρια τέσσερα χρόνια αργότερα.
Oι αγωνιστές του ’21 δεν πάλεψαν για μια απολυταρχία, όσοι τουλάχιστον δεν ήταν ξενόδουλοι ή τυχοδιώκτες. Το δείχνουν αυτό οι προσπάθειες δημοκρατικοποίησης των πρώτων Συνταγμάτων. Ούτε ο Ρήγας Φεραίος αγωνίστηκε για το Κράτος της «εκλόγιμης μοναρχίας» των γιακωβίνων κ των ιδεών του Διαφωτισμού που επικρατούσαν στην Δύση και με τις οποίες συνομιλούσε. Ο Ρήγας οραματιζόταν την συγκρότηση μιας οικουμενικής κοσμόπολης στον χώρο των βαλκανίων, η οποία θα περιείχε με δημοκρατικούς όρους το κοινοτικό σύστημα των πόλεων, οργανωμένο, στην μεγάλη κλίμακα, σε ομοσπονδίες.
Δεν τα κατάφερε ο Ρήγας. Ούτε και ο Καποδίστριας τα κατάφερε όταν επιχείρησε να δομήσει θεσμούς τοπικής αυτοδιοίκησης επανεισάγοντας την έννοια του Δήμου. Τον καθάρισαν οι κοτζαμπάσηδες, φοβούμενοι πως θα χάσουν τις εξουσίες που τους πρόσφερε το νέο πλαίσιο οργάνωσης του Κράτους. Και έτσι, μπαστακώθηκε και εδώ αυτό που, στον υπόλοιπο δυτικό κόσμο που έβγαινε από τον ζυγό της φεουδαρχίας και της δουλοπαροικίας, ήταν αναμφισβήτητα μια «επανάσταση»: μια Βασιλευομένη Δημοκρατία, που στην πραγματικότητα ήταν μια εκλόγιμη Μοναρχία η οποία , με τις θεωρητικές παρακαταθήκες του Κοραή, μόλις που κατάφερε να γίνει Συνταγματική, λίγες δεκαετίες αργότερα (1844). Ως αποτέλεσμα, η πολιτικοποίηση της ελληνικής κοινωνίας υπέστη μια τεράστια οπισθοδρόμηση: από την αμεσότητα των πόλεων και την συμμετοχή της κοινωνίας στα Κοινά, ξέπεσε στην απολυταρχία και την απρόσωπη εκπροσώπηση του Κράτους. Ο Πολίτης έγινε Υπήκοος και παραμένει εδώ και 200 χρόνια.
Δεν είναι αυτό κηδεία; 200 χρόνια εξοβελισμού της κοινωνίας από την πολιτική και μετατροπή της σε ιδιώτη και μετέπειτα καταναλωτή; 200 χρόνια οικειοποίησης της πολιτικής από το Κράτος, τις Αγορές και τις σύγχρονες εκλόγιμες ολιγαρχίες καναλαρχών και τραπεζιτών; 200 χρόνια εκμαυλισμού συνειδήσεων με τις «Μεγάλες Ιδέες» είτε των «αλύτρωτων πατρίδων» είτε του «ευρωπαϊκού εκσυγχρονισμού»; 200 χρόνια επικράτησης ενός φαυλοκρατικού πολιτικού συστήματος που αποκλείει τους πολίτες από τις πολιτικές αποφάσεις οδηγώντας τους στις πελατειακές σχέσεις ;
«Ο νόμος είναι η ελευθέρα απόφασις οπού με την συγκατάθεσιν όλου του λαού έγινεν» (Ρήγας Φεραίος, “Τα δίκαια του ανθρώπου”)
