Τα εκκλησάκια του Προφήτη Ηλία κατέχουν μία ειδική θέση στη λαϊκή παράδοση. Βρίσκονται σκαρφαλωμένα σε βουνοκορφές, σε πλαγιές, πάντα χτισμένα ψηλά, από τα όρη της Β. Ελλάδας μέχρι τα υψώματα των νησιών. Η γιορτή του Προφήτη Ηλία στις 20 Ιουλίου, είναι από τις μεγαλύτερες του καλοκαιριού και γιορτάζεται με πανηγύρια και εκδηλώσεις σχεδόν σε κάθε γωνιά της Ελλάδας. Στη λαϊκή παράδοση προσδίδονται στον Προφήτη ιδιότητες ρυθμιστή καιρικών φαινομένων. Τον συνδέουν με τη φωτιά, τη βροχή, τον ουρανό και τα σύννεφα. Μοιάζει λοιπόν σαν «αντικαταστάτης» του Δία και του θεού Ήλιου στον ελλαδικό χώρο, όταν πια η νέα θρησκεία κυριάρχησε.
Επισκεφτήκαμε και φωτογραφήσαμε τα παρεκκλήσια του Προφήτη Ηλία στον Υμηττό. Όλα χτισμένα σε ειδυλλιακές τοποθεσίες, συντηρημένα με μεράκι μέσα στα χρόνια, που λόγω της δύσκολης προσβασιμότητας χρειάζεται ένας παραπάνω ζήλος για αυτή τη διαδικασία. Η εξωτερική και εσωτερική τους όψη διακατέχεται από ταπεινότητα, χωρίς τα περιττά και πλουμιστά στολίδια των μεγάλων ναών που βρίσκονται εντός των αστικών ιστών. Στην περιήγησή μας βέβαια συναντήσαμε ένα παρεκκλήσι του οποίου η κατάσταση αποτελεί «μελανή» εξαίρεση την οποία θα δούμε στη συνέχεια…
Γλυφάδα
Το μικρότερο από τα ξωκκλήσια που επισκεφτήκαμε. Το τοπίο άνυδρο και άγριο, θυμίζει ξεκάθαρα Κυκλάδες. Αν δε στρέψεις το βλέμμα σου προς την πόλη, θαρρείς ότι βρίσκεσαι σε κάποια πλαγιά της Αμοργού ή της Ανάφης. Για να φτάσεις εκεί ακολουθείς μονοπάτι που ξεκινάει από την Τερψιθέα της Άνω Γλυφάδας και θα χρειαστεί να περπατήσεις 30-45 λεπτά. Από εκεί μπορείς να αντικρίσεις απλωμένα μπροστά σου τα Νότια Προάστια, τον Πειραιά και τον Σαρωνικό με τα νησιά του. Βρίσκεται σε υψόμετρο περίπου 400 μ. και χτίστηκε τη δεκαετία του 50’ με τα οικοδομικά υλικά να μεταφέρονται με γαϊδουράκια. Ο εορτασμός της 20ης Ιουλίου είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακός, καθώς ο ναΐσκος φωτίζεται με λαμπάκια και στολίζεται με σημαιάκια, με τους προσκυνητές να γεμίζουν το «φιδίσιο» μονοπάτι που οδηγεί στην τοποθεσία.
Κορωπί
Το παρεκκλήσι του Κορωπίου βρίσκεται στα υψίπεδα του Υμηττού σε υψόμετρο 500μ. Για να φτάσεις εκεί ανεβαίνεις μονοπάτι που ξεκινάει στο τέλος στης Σφηττίας οδού (αρχαίος εμπορικός δρόμος που συνέδεε την Αθήνα με τα Μεσόγεια και διασχίζει τον ορεινό όγκο). Η διάρκεια της ανάβασης είναι κάτι λιγότερο από μία ώρα. Ο ναός «πατάει» σε δύο προγενέστερους ναούς, των οποίων τα ερείπια μπορείς να διακρίνεις στη βάση του υπάρχοντος. Ο πρώτος ήταν αφιερωμένος στον Απόλλωνα και υπολογίζεται ότι κατασκευάστηκε τον 5ο αι. π.Χ. και ο δεύτερος ήταν χριστιανικός ναός του 6ου αι. μ.Χ., ο οποίος χτίστηκε πάνω στον πρώτο. Στην κοιλάδα που βρίσκεται ο ναός υπάρχει και ένας μικρός αγροτικός οικισμός. Ο περίβολος του παρεκκλησίου χαρακτηρίζεται από τα μεγάλα δέντρα, κάτω από τα οποία μπορείς να ατενίσεις την απέραντη θέα των Μεσογείων που σου προσφέρει η τοποθεσία.
Παιανία
Το παρεκκλήσι της Παιανίας μαρτυρείται ότι υπάρχει πριν από το 1864. Δεν βρίσκεται στον κύριο όγκο του Υμηττού, αλλά στην κορυφή ενός χαμηλού λόφου κοντά στους πρόποδες του όρους, όπου μπορείς να φτάσεις με αυτοκίνητο. Ωστόσο καταγεγραμμένες μαρτυρίες, αναφέρουν ότι στο σημείο ίσως να υπήρχε κάποιος προγενέστερος ναός αφιερωμένος σε κάποιον από τους θεούς της αρχαιότητας. Η περιοχή στους πρόποδες του λόφου ήταν κατοικημένη από την εποχή του Δημοσθένη.
Ηλιούπολη
Εδώ τα πράγματα δυσκολεύουν κάπως. Πρόκειται για τη «μελανή» εξαίρεση που προαναφέραμε. Το παρεκκλήσι του Πρ. Ηλία της Ηλιούπολης είναι το μόνο που δεν καταφέραμε να φωτογραφίσουμε, καθώς έχει καλυφθεί από αυθαίρετη οικοδομή. Και ενώ στις άλλες τοποθεσίες οι ναΐσκοι συντηρούνται ως μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς, εδώ η κατάσταση διαφέρει αισθητά! Το παραδοσιακό κτίσμα χρονολογείται στη δεκαετία του 1930, πλησιάζοντας την ηλικία των 100 ετών. Το παρεκκλήσι αλλά και η τοποθεσία γύρω από αυτό, έχει ταυτιστεί με τη μνήμη της τοπικής κοινωνίας. Στο σημείο όλες αυτές τις δεκαετίες πραγματοποιούνται εκδηλώσεις, πανηγύρια αλλά και σχολικοί περίπατοι. Από εκεί μπορείς να απολαύσεις τη θέα του λεκανοπεδίου της Αθήνας και το Σαρωνικό Κόλπο. Δικαιολογημένα πρόκειται για ένα κομμάτι της τοπικής ταυτότητας .
Ωστόσο το 2019 ο ιερέας Στυλιανός Καρπαθίου «κάτω από τη μύτη» των αρχών, αποφασίζει να κατασκευάσει αυθαίρετη οικοδομή που «καταπίνει» το γραφικό παρεκκλήσι. Ο απώτερος σκοπός, η κατεδάφιση του προγενέστερου ναΐσκου και η αντικατάστασή του από τη νέα οικοδομή. Ο Προφήτης Ηλίας Ηλιούπολης αποτελεί μία «παραφωνία» ανάμεσα στα γραφικά παρεκκλήσια του Υμηττού. Αποτελεί και άλλη μία πράξη «ωμής» επέμβασης στο ήδη πληττόμενο οικοσύστημα του. Παρ’ όλα αυτά η παράνομη οικοδομή έχει κριθεί κατεδαφιστέα, χωρίς ωστόσο να έχει υλοποιηθεί μέχρι σήμερα η απόφαση των δικαστηρίων, με τις αρμόδιες αρχές να «πετούν το μπαλάκι» η μία στην άλλη. Μέχρι την υλοποίηση της απόφασης μπορείτε να διακρίνετε το παραδοσιακό παρεκκλήσι μέσα από τα ανοίγματα της αυθαίρετης οικοδομής:
